Renaissance (1400–1600) – Bladmuziek

Het ontstaan van een kunststroming is altijd nauw verbonden met de manier waarop mensen de wereld om zich heen beschouwen. De renaissance ontstond mede door maatschappelijke ontwikkelingen en een veranderd wereldbeeld. Meer informatie over de muziek van de renaissance en de componisten van die tijd vind je hier.

Een van de drijvende krachten achter de renaissance (wedergeboorte) was de opkomst van het humanisme (afgeleid van “humanus”, Latijn voor menselijk). De dogma’s van de kerk werden omvergeworpen door wetenschappelijke ontdekkingen en de kunsten lieten zich steeds meer inspireren door de herontdekte wereld van de klassieke oudheid.

Muziek in de renaissance

Meerstemmige (polyfone) vocale muziek was in de renaissance een van de belangrijkste genres. De zoektocht naar perfecte vormen en rationele logische verfijning komt in de muziek van de renaissance duidelijk tot uiting. In de kerkmuziek blijven cyclische vormen zoals de mis (Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei) de norm; aangevuld door andere vormen zoals: het motet, de litanie, de psalm en het magnificat.

Wereldlijke vocale muziek krijgt gedurende de Renaissance ook steeds meer vorm, waarbij vooral Madrigalen (korte meerstemmige liederen) en de, qua structuur, eenvoudigere chansons steeds populairder werden.

Basiselementen van de meerstemmige vocale muziek

Een nieuw stijlmiddel dat veelvuldig gebruikt wordt in de renaissance is de – de imitatie. Een kort levendig thema wandelt van stem naar stem en wordt door de componist tegenover een tegenmelodie geplaatst. In verschillende werken komen we ook de zogeheten “cantus firmus” tegen (vaststaand gezang) – een thema uit Gregoriaanse gezangen of volksmuziek, dat door de componist in grote notenwaarden genoteerd wordt en als basis dient voor de polyfone structuur. Verder doet ook de canon zijn intrede. Canons zijn qua ontwikkeling voorlopers op de fuga’s die zouden volgen in de barok.

Instrumentale muziek in de renaissance

De renaissance markeert een keerpunt in de ontwikkeling van de instrumentale muziek in de richting van onafhankelijkheid. Er kunnen drie basisvormen worden onderscheiden: Begeleiding (voor koor- of solozang), dansmuziek en puur instrumentale solo- of ensemblemuziek. De orgelmuziek tijdens de renaissance beleefde vanwege de technische ontwikkelingen en de brede geografische verspreiding van het instrument een echte bloeiperiode. Tegen het einde van de 16e eeuw ontstaan de eerste vocaal-instrumentale stukken en de basso continuo.

Belangrijke componisten uit de Renaissance:

• William Byrd – Bladmuziek
• Thomas Tallis – Bladmuziek
• Thomas Morley – Bladmuziek
• John Dowland – Bladmuziek
• Orlando Gibbons – Bladmuziek
• Guillaume Dufay – Bladmuziek
• Josquin Desprez – Bladmuziek
• Johannes Ockeghem – Bladmuziek
• Jacob Obrecht – Bladmuziek
• Giovanni Pierluigi da Palestrina – Bladmuziek
• Orlando di Lasso – Bladmuziek
• Jan Pieterszoon Sweelinck – Bladmuziek
• Tomás Luis de Victoria – Bladmuziek
• Claudio Monteverdi – Bladmuziek
• Michael Praetorius – Bladmuziek